Rommelig, warm, inefficiënt — de toekomst is aan dat wat ons menselijk maakt. Zo verwoordt filosoof Daan Roovers het toekomstbeeld na de eerste lockdown in juni 2020. Roovers is filosofe, programmamaker, Denker des Vaderlands van 2019-2021 en hoogleraar Publieksfilosofie aan de Universiteit van Amsterdam. Ze geeft de openingsspeech voor het event Op Start, dat de heropening voor het publiek vierde bij West.

Haar speech spreekt over vele dubbelzinnigheden, van zowel de aftrap van een cultureel seizoen, als het redden van wat er nog van over is. Van zowel een feestdag, als een protest. Het coronavirus is een goed voorbeeld voor ‘het hybride’, en de inzichten die gegeven worden in tijden van twijfel. Zij observeert een gevoel die te vergelijken is met een dvd van een brandend kampvuur: het beeld en geluid is er, maar de ervaring is niet hetzelfde.

Primaire processen van het huishouden en relaties blijven lokaal gewoon draaien. Echter, ons zintuiglijke bereik, het bereik van ons handelen, kan niet bijbenen met een wereldbeeld waar globalisatie de overhand heeft genomen, en nieuwe verwachtingen vormt. Een happening als een virus toont deze staat van de wereld aan; een tal van technologische oplossingen volgen elkaar rap op, en er komt een creatieve wil naar voren om door te gaan. Maar toch is er vervreemding, armoede, atrofie. Omdat we ons in een wereld bevinden met een grotere hoeveelheid prikkels, en tegelijkertijd meer efficiëntie nagestreefd wordt, ervaren we opeens de uitputting wanneer we ook werkelijk worden overgelaten aan onze beperkte leefomgevingen en apparaten. Hoeveel virtualisering kan een mens aan?

Hier ligt ten slotte het belang van niet alleen filosofie en kritisch denken, volgens Roovers, maar ook van de kunst. Binnen de verbeeldingskracht is er namelijk de mogelijkheid grenzen op te rekken en te creëren van de wereld, zonder de atrofie die plaatsvindt als je gelimiteerd bent. In plaats van een reactie op een gebrek, is het een affirmatie van overvloed. We kunnen een soort lotsbestemming op maat maken, een eigen genesis.

Roovers weet in haar lezing menselijk gedrag en behoefte uit te vergroten. Hoe zit het twee jaar later, en twee lockdowns verder, met zowel de atrofie als de toekomstige collectieve ontlading? Hoe zullen we ons werkelijk (kunnen) voelen op de laatste en eerste dag?

Tekst: Yael Keijzer

Read Art and Crisis (english version)
Read Art and Crisis (dutch version)