Act 2 — Dark Hour
Elsewhere:
http://www.facebook.com/events/169443116541324/
http://www.darkhour.nl

Beeldverslag en Interview, Kunstbeeld
Linda Kokke, woensdag 3 april 2013

Kunstenaars Yeb Wiersma en Lotte Geeven slaan de handen in ineen voor een tijdelijke samenwerking in Galerie West in Den Haag met het project 'Surveillance'. Ze hebben het gebied rondom West, de Stationsbuurt en een deel van het centrum van Den Haag, gemarkeerd met een gouden lijn. Deze vierkante kilometer is een maand lang het speelveld waarin zij acties opzetten en ingrepen op de stad doen, hun zogenaamde life & site-specific acts.
Op 16 maart vond de aftrap van het project plaats met 'Act One: Isaacs’ Principles', waarvoor Wiersma en Geeven een basketbalwedstrijd in de galerie organiseerden. Bekijk hier de video. Zaterdag 23 maart was het tijd voor 'Act Two: Dark Hour'. Kunstbeeld reisde af naar Den Haag.


Eiffeltoren
Bij binnenkomst in de galerie is iedereen druk bezig met vuilniszakken. Na een korte 'briefing' blijkt waarom: het is de bedoeling dat we met zijn allen de Stationbuurt gaan verduisteren. Dat betekent etalages, lantaarnpalen en andere lichtgevende zaken afplakken en aanbellen bij buurtbewoners of ze het licht uit willen doen.
Yeb Wiersma: 'We parasiteren een beetje op het internationale 'Earth Hour': een actie voor de duurzaamheid waarbij iedereen deze zaterdagavond een uur lang het licht uit doet. Als je mensen wil overhalen zeg je maar dat de Eiffeltoren ook op zwart gaat!'
Vanuit het Strijkijzer (gebouw in de buurt van West) worden onze acties gefilmd en hopelijk ontstaat er zo een donkere rechthoek in het uitzicht over Den Haag. Vanavond is een 'ode aan de duisternis', aldus Yeb Wiersma. 'De duisternis is niet alleen iets akeligs, het zorgt er ook voor dat je de sterren kunt zien.'

Helaas zijn we nog maar kort bezig als de politie in de gaten krijgt dat dit een actie is waar ze niets vanaf weten. Een vurige discussie heeft geen zin: we moeten de actie staken. We keren terug naar West om de handen te warmen in de donkere galerie. Hier prijzen de kunstenaars iedereen om hun inzet. 'Misschien was de actie überhaupt onmogelijk, maar het gaat juist om de hoop die er is om dit mogelijk te maken. Het grote gebaar is wat telt.'

Natuurlijk wisten we dat het haast onmogelijk was om ons Surveillance gebied, van pakweg een vierkante kilometer, tijdelijk geheel te verduisteren. Wanneer iets bijna onhaalbaar lijkt, wil niet zeggen dat je het niet kunt proberen. We voerden verwoed campagne om de poging te laten slagen. We hanteerden de methode van de hoop en het avontuur. De verduisteringsact op zichzelf was niet het belangrijkste doel. Die diende als drager. Een voet tussen de deur om een reeks ongewone ontmoetingen tussen verscheidene groepen, ideën en plekken tot stand te brengen. Dat is zeker gelukt. We kwamen in vele onverwachte situaties en op de meest uiteenlopende locaties terecht. Van bordeel tot Chinese huisartsenpraktijk. Er openden zich nieuwe deuren en perspectieven. Niets is wat het lijkt als je goed kijkt. Den Haag leek de eerste dag van aankomst onverwachts meer buitenland dan China. ‘Ik stond in de kamer waar ik een maand zou verblijven, keek naar buiten in de vroege avond over de stad en voelde me volkomen verloren en onthecht.’ vertelt Lotte. Een gebied in eigen land kan dus meer buitenland zijn dan bijvoorbeeld China. Een bijzondere gewaarwording. Buitenland is dus meer een staat van zijn dan alleen een geografische locatie. Vanuit deze staat van buitenland is alles nieuw, speciaal en belangrijk. Hier of daar, we hanteren dezelfde aanpak. Eentje waarbij veldwerk, snelheid en het tonen van lef voorop staat. Dit helpt ons eigen grenzen en gereserveerdheid te passeren en maakt ons weerbaar; tegen de soms weerbarstige realiteit. Alle acts zijn vooraf geregisseerd en staan op zichzelf, maar zijn tegelijkertijd inhoudelijk met elkaar verbonden. Als in een script. Elke act daagt op eigen, licht verontrustende en visuele wijze de spontane, autonome speelruimte van het door ons met goud gemarkeerde gebied uit. En onderzoekt de zichtbare en minder zichtbare lijnen en grenzen die hier doorheen lopen. Loop maar eens met blote voeten over straat. Voorbijgangers zullen dit opmerken. Je vertoont ander, voor sommigen zelfs raar, ongebruikelijk gedrag. De openbare ruimte kenmerkt zich door een dik tapijt van (on)geschreven gedragscodes. Met Surveillance schuren we voortdurend tegen ‘vanzelfsprekend straatgedrag’ aan. De politie weet zich dan ook niet goed raad met ons. Ze worden overvallen door twijfel, wanneer ze ons aanhouden, terwijl we onze acts uitvoeren. ‘Wat zijn wij aan het doen?’ ‘Hebben jullie hier vergunning voor?’ Het is niet zo dat ze onze visuele statements en ingrepen per se afkeuren. Integendeel, maar het zorgt voor verwarring dat we dit doen zonder aankondiging, zonder vastlomlijnd kader. Ze strooien met begrippen als verstoring van de openbare orde en veiligheid. We zijn ongrijpbaar voor ze. Niets in dit project is kritiek, niets in dit project wil oordelen. Wel willen we plaatsen en betekenissen van plekken en passanten binnen het gebied bevragen op een niet hiërarchische wijze. Binnen Surveillance is het luchtruim, de moskee, het asfalt en een basketbal van gelijke waarde. Onze rol is die van de actieve onderzoeker. De galerie functioneert als hoofdkwartier, als onderzoeksplek van waaruit we opereren. In een wervelwind-achtige kettingreactie van onverwachte ontmoetingen en geregisseerde acts verbinden we de snackbar met de bewoner van de hoogste woontoren van dit gebied en de kleine Britse mantelmeeuw met de bewakingscamera’s van de politie. De basketbalwedstrijd diende als startschot, als openingsact van het project Surveillance. En onderstreept het belang van beweeglijkheid. Voor zowel ons als makers als voor de toeschouwer. Fysieke actie als oefening in vitaal waarnemen, denken en handelen. Dit houdt je alert en stelt je in staat te reageren op verandering en te anticiperen op een ervaring die je nog niet kent. Het stuwt je verder, richting onbekend terrein. Stel je voor je hebt een vriend of vriendin waar je gek op bent, een veel gebruikt ritueel, een haast natuurlijke handeling is een gouden ketting om zijn of haar nek te slingeren. Als sieraad, maar ook als teken van verbondenheid en bezit. De aard van de mens om ongrijpbare zaken te willen bezitten door ze te markeren is in strijd met de aard van het 'bezit'. We kunnen geen luchtruim of mens bezitten. Wel kunnen we lijnen trekken om dingen die een object van onze interesse zijn, om ze zo beter te beschouwen, dezelfde handeling maar met een andere intentie. Onze gouden ketting om de buurt rond West is dubbelzinnig. Het is een markering van een gebied in een gebied, maar meer dan dat gaat het over het onvermogen van de mens om te claimen. Elk gemarkeerd gebied is per definitie onvast en onderhevig aan onderhandeling. Het had ook een andere streep kunnen zijn. De concentratie, rust en geduld die nodig is om de flinterdunne lijn bladgoud aan te leggen over doorgaande wegen, in het hart van de nacht, dwars over pleinen, onder banken door wekt de aandacht en betrokkenheid van de bewoners; niet per se het goud zelf. De handeling en haar traagheid (c.a. 3 meter per uur) is het echte goud als je wilt.
Denk adrenaline, luchtruim, motoren, wolven en een bal.